ცისა და ზეციური სხეულების თაყვანისცემა მრავალი ძველი რწმენისა და კულტურული ტრადიციის საფუძველია. ცა, როგორც ღვთიური სინათლისა და აზრების სიწმინდის მატარებელი, დედამიწას უჭირდა თავისი პრობლემები, დაავადებები და ომები. გამონაკლისი არ ყოფილა ძველი ჩინეთი, რომელშიც ცის კულტი გახდა რელიგიისა და სახელმწიფოებრიობის ქვაკუთხედი.
ცაში დაფარული ქვეყანა
მრავალი თვალსაზრისით, ჩინეთის, როგორც ციური ქვეყნის განმარტება, მისი ადგილმდებარეობადან გამომდინარეობდა. ძველი ჩინეთი დანარჩენი მსოფლიოსგან იზოლირებული იყო ბუნებრივი ბარიერებით - მთები დასავლეთით, ზღვები აღმოსავლეთით და სამხრეთ-აღმოსავლეთით. მხოლოდ ჩრდილოეთიდან გაიხსნა მიწა მომთაბარეების უამრავი ლაშქრისთვის, რომლებიც მუდმივად ტანჯავდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას.
თანდათანობით ხალხი დარწმუნდა, რომ დედამიწა უზარმაზარი კვადრატია, რომელიც ზეციური დისკით არის დაფარული. მაგრამ მოედნის კუთხეები სცილდება ფირმის საზღვრებს და ამიტომ ამ მიწებზე ცხოვრობენ ბოროტი ადამიანები, რომლებმაც არ იციან ღმერთების წყალობა. დედამიწა, რომელზეც ზეციური დისკი ჩანდა და დაიწყო ცის იმპერიის (ტიენ სია) წოდება - ღმერთების მიერ არჩეული და დაცული.
მას შემდეგ, რაც ციური ქვეყანა მოედნის შუა ნაწილში მდებარეობდა, მისი სხვა სახელი იყო შუა სახელმწიფო (ჟონგ გუო).
ცის ძე
ჩინეთის რელიგიური მრწამსის თანახმად, ქვეყნის მმართველი იყო ცა დედამიწაზე. ძალაუფლების ღვთიური წარმოშობის ხაზგასასმელად ჩინეთის იმპერატორს ეწოდა ცის ძე. მას შემდეგ, რაც ცამ თავისი ძალაუფლება მხოლოდ ერთ ადამიანს გადასცა, მაშინ მას მთელი ციური იმპერია ემორჩილებოდა. მმართველი მართავდა არა მხოლოდ მიწას, არამედ დროს - კალენდრისა და ქრონოლოგიის სახით.
მსოფლიოს ცენტრი ჩინეთის იმპერატორის კარზე იყო და მისგან, ისევე როგორც წყალში ჩაგდებული ქვისგან, წრეები ერთმანეთს დაშორდნენ - იმპერატორის მსახურები, უბრალო ხალხი, ვასალური სამთავროები და ბოლოს ბარბაროსები სამყარო. მომიჯნავე ქვეყნების ყველა ბარბაროსული მმართველი სხვა არაფერი იყო მიჩნეული, თუ არა ჩინეთის იმპერატორის ვასალები.
რაც შეიძლება ახლოს ღმერთებთან
ძველი ჩინეთის მთავარი რელიგიური ნაგებობები ხაზს უსვამდნენ იმპერატორის სიახლოვეს ნაგებობასთან. მმართველის სასახლე პეკინში, რომელსაც აკრძალულ ქალაქს უწოდებდნენ, შედგებოდა 9999 ოთახისგან, რაც ზუსტად ერთით ნაკლები იყო, ვიდრე ცის ღმერთის სასახლეში.
აკრძალული ქალაქის იგივე ასაკი - დიდებული სამოთხის ტაძარი კვლავ ჩინელი ხალხის მთავარი სალოცავია. აქ, ქვეყნისთვის განსაკუთრებით რთულ პერიოდში, იმპერატორს შეეძლო პენსიაზე გასვლა ღმერთებთან ურთიერთობისთვის. ამგვარი ცერემონიები ორ კვირას გაგრძელდა და მათ თან ახლდა ბრწყინვალე მსვლელობა ასამდე ადამიანამდე, ცხენები და ომის სპილოები. სამოთხის ტაძარში იმპერატორთა კორონაციები მე -20 საუკუნემდე ხდებოდა.
ჩინეთზე ვასალური დამოკიდებულების დროს იაპონიამ მიიღო ჩინეთის კულტურისგან ღმერთის არჩევა, როგორც უზენაესი მმართველი. იაპონიის სახელმწიფოში იმპერატორს მზის ძე ეწოდა, რადგან იმ დროისთვის პატარა კუნძული ქვეყნისთვის სახელი "ამომავალი მზის ქვეყანა" დაფიქსირდა.
თანამედროვე ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ტერმინი "ციური იმპერია" მთელ მსოფლიოს ნიშნავს, მაგრამ რუსეთში ის კვლავ მხოლოდ ჩინეთს უკავშირდება.
