კავკასიური ენები არის დიდი რაოდენობით ენები, რომლებიც არ შედიან ინდოევროპული, ალთაური ან ურალური ენების ჯგუფებში, მაგრამ რომლებზე საუბრობს დაახლოებით 7 მილიონი ადამიანი. კავკასიის ზოგიერთი ფილიალი იმდენად ფერადია, რომ მხოლოდ შორეულ სოფლებში საუბრობს.
კავკასიის ენები იყოფა სამ დიდ ჯგუფად, მრავალი ფილიალით. სამხრეთ ფილიალში შედის ქართული, მეგრული და ლაზური, რომლებიც ძირითადად გამოიყენება თურქეთში. ასევე, სვანური ენა, რომელიც ფართოდ არის გამოყენებული საქართველოს დასავლეთ ნაწილში, შეიძლება მიეკუთვნოს სამხრეთ ენათა ჯგუფს. ჩრდილო-დასავლეთის ენობრივი განშტოებაა აფხაზური, აბაზა, ადიღეური, ყაბარდო-ჩერქეზული და უბიხური ენები. ეს ჯგუფი ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებულია. დაფარვის ზონაა ყაბარდო-ბალყარეთი, ყარაჩაი-ჩერქეზია და აფხაზეთი.
ამ ენების მთქმელთა საერთო რაოდენობა დაახლოებით მილიონი ადამიანია. კიდევ ერთი დიდი ენობრივი ოჯახია ჩრდილო-აღმოსავლეთი, რომელიც მოიცავს ჩეჩნურ, ინგუშურ და ბაცბის ენებს. თუ ჩეჩნური და ინგუშური ენები გახდა ძირითადი ენები ჩეჩნეთის რესპუბლიკაში და ინგუშეთში, მაშინ ბაცბის ენას აქვს გამოყენების ძალიან შეზღუდული არეალი - პატარა სოფელი დასავლეთ საქართველოში.
თავად კავკასიური ჯგუფის ენებს აქვთ გამორჩეული თვისებები რეგიონის სხვა ენებისგან. ხმოვანი სისტემა წარმოდგენილია მარტივი ხმოვანთა და 70-ზე მეტი თანხმოვნის სახით, ზოგიერთ ენაში 50-ზე მეტი შემთხვევაა. ანუ ამ ენებმა შთანთქა ინდოევროპული ენებისთვის დამახასიათებელი მორფოლოგიური და სინტაქსური ფორმების მრავალფეროვნება და ამავე დროს ძირეულად განსხვავებული დარჩა.
კავკასიური ენების ისტორია ძალზე გასაოცარია. მრავალი საუკუნის განმავლობაში თითოეული ენა მხარს უჭერდა და ვითარდებოდა ზეპირი და წერილობითი ხალხური ხელოვნების საშუალებით, რომლის წყალობითაც ალანების დროიდან შესაძლებელი იყო უნიკალური დიალექტების შენარჩუნება შორეულ შორეულ სოფლებში. ამჟამად მხოლოდ ქართულ ენას აქვს სახელმწიფო და ლიტერატურული სტატუსი. მისი ისტორია ჩვენს წელთაღრიცხვამდე V საუკუნიდან იწყება და მრავალი ნამუშევარი აქვს აღიარებული, როგორც კულტურული მემკვიდრეობა. მიუხედავად კავკასიური ენების ჯგუფის ყველა განშტოებისა, მათი ურთიერთობის დამტკიცება ჯერჯერობით შეუძლებელია.
ბევრმა მეცნიერმა წამოაყენა სხვადასხვა თეორია ამ ენების ერთ ტერიტორიულ ქვეჯგუფში გაერთიანების შესახებ, მაგრამ ჯერჯერობით არ არსებობს ისტორიული მტკიცებულებები. კავკასია განაგრძობს გაოცებას და აღაფრთოვანებს თავისი ორიგინალობით.