შენგენის ვიზა არის ვიზა, რომელიც გაიცემა ერთ-ერთმა ქვეყანამ, რომლებმაც ხელი მოაწერეს შენგენის ხელშეკრულებას. ამჟამად, ფორმულირება "ექვემდებარება ევროკავშირის შენგენის კანონს" ცოტა უფრო სწორია, მაგრამ უმეტეს შემთხვევაში ხალხი კვლავ საუბრობს შეთანხმებაზე. შენგენის ვიზის მოქმედება პირდაპირ კავშირშია შენგენის შეთანხმების დებულებების შესრულების სამუშაოების მიმდინარეობასთან.
შენგენის შეთანხმების ისტორია
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, ევროპის ქვეყნებმა გააცნობიერეს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იქნებოდა ევროკავშირის ეკონომიკური კავშირის შექმნა, რაც საშუალებას მისცემდა მონაწილე თითოეული ქვეყნის ეკონომიკას განვითარებულიყო სხვადასხვა დაბრკოლებების გარეშე. ამ მიზნით შეიქმნა ევროპის ეკონომიკური საზოგადოება, რომლის მთავარ მიზანს დასახელდა საქონლისა და მომსახურების გაყიდვის საერთო ბაზარი. საზოგადოების შექმნა გულისხმობდა, რომ დროთა განმავლობაში განხორციელდებოდა ყველა ნაბიჯი გადაადგილების ეგრეთ წოდებული ოთხი თავისუფლების დასადგენად: საქონელი, მომსახურება, კაპიტალი და ხალხი.
ამ მიზნით, განხორციელდა სხვადასხვა ეკონომიკური ღონისძიებები, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო საბაჟო კავშირის დაარსება 1958 წელს, მაგრამ ხალხის გადაადგილება დიდხანს ძნელი იყო. ევროპის ქვეყნების მოქალაქეებს არ სჭირდებოდათ ვიზები, მაგრამ პასპორტის კონტროლის არსებობა აიძულებდა ხალხს პასპორტების გაკეთება და დროის დაკარგვა საზღვრების გადაკვეთაზე.
ეს გაგრძელდა 1985 წლის 14 ივნისამდე, სწორედ იმ დღეს, როდესაც ხელი მოეწერა შენგენის ხელშეკრულებას. ღონისძიება მოხდა გემზე, რომელსაც "პრინცესა მარი-ასტრიდი" ერქვა, იმ ადგილას, სადაც საფრანგეთის, გერმანიის (მაშინ FRG) და ლუქსემბურგის საზღვრები ერთმანეთს ერწყმოდა. მას ხელი მოაწერეს ხუთი ქვეყნის წარმომადგენლებმა: ბელგიამ, საფრანგეთმა, ნიდერლანდებმა, ლუქსემბურგმა და გერმანიამ. სწორედ ისინი გახდნენ შენგენის შეთანხმების პირველი მხარეები. დოკუმენტმა თავად მიიღო ეს სახელი, ვინაიდან გემის სანავიგაციო ადგილის უახლოეს სოფელს შენგენი ერქვა.
თავდაპირველად, შენგენის ხელშეკრულება გულისხმობდა, რომ პასპორტის კონტროლი შეიცვლებოდა მანქანების მეთვალყურეობით, რომლებიც გადაკვეთენ საზღვარს, რისთვისაც მათ უნდა შეანელონ საგუშაგოების გადაკვეთა. ხელმოწერის მიუხედავად, ხელშეკრულება დიდხანს არ გამოიყენებოდა.
შენგენის შეთანხმების გამოყენება
საზღვრების საბოლოოდ აღმოფხვრის ბიძგი მისცა ევროკავშირის ფორმირებამ, რომლის ყველა მოქალაქემ მიიღო თავისუფალი გადაადგილების უფლება მის წევრ ქვეყნებში. კითხვა დაისვა ევროკავშირში შიდა საზღვრების საერთოდ მოხსნის შესახებ. შენგენის ხელშეკრულების გამოყენების შესახებ კონვენციას ხელი მხოლოდ 1990 წელს მოეწერა. ამის შემდეგ მიიღეს გადაწყვეტილება მუდმივი სასაზღვრო კონტროლის გაუქმების შესახებ, თუმცა შერჩევითი კონტროლი მაინც მისაღებია. ამავდროულად, გადაწყდა შენგენის ვიზების შემოღება, რადგან უნდა გაჩნდეს ერთი სავიზო სივრცე.
ამ გადაწყვეტილების ამოქმედებას კიდევ 5 წელი დასჭირდა. შენგენის ხელშეკრულება ძალაში შევიდა მხოლოდ 1995 წლის 26 მარტს, რომლის დროსაც ესპანეთმა და პორტუგალიამ მოახერხეს მისი ხელმოწერა.
შენგენის შეთანხმების ჩანაცვლება ევროკავშირის კანონმდებლობით
1999 წლის 1 მაისს შეიცვალა შენგენის ხელშეკრულება და შეიცვალა ევროკავშირის შენგენის კანონმდებლობით. ძალაში შევიდა ამსტერდამის ე.წ. ხელშეკრულება, რომელშიც შეიტანეს გარკვეული ცვლილებები. ამ შეთანხმების თანახმად, შენგენის შეთანხმების განხორციელება ევროკავშირის კანონმდებლობაში შევიდა, ამიტომ შენგენის შეთანხმება ახლა შეიცვალა ამით.
ევროკავშირის ყველა ახალი წევრი ქვეყანა აღარ აწერს ხელს შენგენის ხელშეკრულებას, მაგრამ ისინი იღებენ ვალდებულებას დაიცვან ევროკავშირის კანონმდებლობა, რომელიც მოიცავს შენგენის წესებს.
